Akreditasyon Nedir?

Akreditasyon nedir, akredite ne demektir ve belgelendirme konusu ile ilişkisi nasıldır. Sözlüklerde akreditasyon; “birinin veya bir kurumun belirli bir statüye/yetkiye sahip olduğunu veya belirli bir faaliyeti gerçekleştirmeye yetkili olduğunu resmi olarak tanıma eylemi veya süreci” olarak tanımlanıyor.

Günümüzde kurumların ürün, hizmet veya sistemlerinin belirli standartlara uygunluğunu kanıtlaması hem müşteri güvenini sağlamak hem de uluslararası pazarda rekabet edebilmek için kritik öneme sahiptir. İşte bu noktada akreditasyon, kalite ve şeffaflığın temelini oluşturan bir kavram olarak karşımıza çıkıyor. Peki, akreditasyon nedir, akredite ne demek ve bu süreç ISO belgeleriyle nasıl ilişkilendirilir? Bu yazıda, akreditasyonun detaylarını, önemini ve dünyadan örneklerle birlikte Türkiye’deki yansımalarını ele alacağız.

Akreditasyon

• 0:00 Giriş
• 0:15 Standart Nedir? Standardizasyon Nedir?
• 1:15 TSE Türk Standartları Hakkında
• 1:30 ISO Nedir?
• 1:41 Sertifikasyon Nedir?
• 2:42 Akreditasyon Nedir?
• 4:16 Belgemizi hangi standart ve akreditasyondan almalıyız?

Akreditasyon, bir kuruluşun belirli bir alanda (test, muayene, belgelendirme vb.) uluslararası kabul görmüş standartlara uygun şekilde çalıştığının bağımsız bir otorite tarafından onaylanması sürecidir. Bir nevi “kurumların kalite pasaportu” olarak tanımlanabilir. Örneğin, bir laboratuvarın yaptığı test sonuçlarının güvenilir olması veya bir belgelendirme kuruluşunun verdiği ISO sertifikalarının geçerli sayılması için akreditasyon şarttır.

Akreditasyonun temel amacı, teknik yeterlilik, tarafsızlık ve süreklilik ilkelerini garanti altına almaktır. Bu sayede, bir akredite kuruluşun sunduğu hizmetlerin küresel çapta kabul görmesi sağlanır.

Ülkemizde bu konunun en üst muhatabı olan TÜRKAK- Türkiye Akreditasyon Kurumunu tarafından  akreditasyon; “uygunluk değerlendirme kuruluşlarınca gerçekleştirilen çalışmaların ve dolayısıyla bu çalışmalar sonucunda düzenledikleri uygunluk teyit belgelerinin (deney ve muayene raporları, kalibrasyon sertifikaları, yönetim sistemi belgeleri, ürün belgelendirme belgeleri, personel belgelendirme belgeleri vb.) güvenilirliğini ve geçerliliğini desteklemek amacıyla oluşturulmuş bir kalite altyapısı” şeklinde tanımlanmıştır. Bu noktada kalite ve akreditasyon ilişkisine değinmekte fayda vardır.

Akredite Ne Demek?

Yukarıda paylaşılan tanımlardan yola çıkarak akredite ifadesinin, bir faaliyeti gerçekleştirmeye, örneğin;

• Belge vermeye,
• Deney ve muayene yapmaya,
• Kalibrasyon işlemi yapmaya,

Ürün, personel ya da sistem belgelendirmesi yapmaya yetkili kurumun durumunu ifade ettiğini söyleyebiliriz. Akredite olmak, bir kurumun yetkinliğinin resmi olarak tanınması anlamına gelir. Örneğin, “ISO 9001 Kalite Yönetim Sistemi belgesi veren bir kuruluşun akredite olması”, bu kuruluşun ISO/IEC 17021 standardına uygun çalıştığının kanıtıdır. Akredite kuruluşlar, bağımsız akreditasyon kurumlarından aldıkları yetkiyle faaliyet gösterir ve verdikleri belgeler uluslararası geçerlilik kazanır.

Bu kurumların verdiği belgeler ya da sunduğu hizmetlerin de akredite belge ya da rapor olduğunu ifade etmek doğru olacaktır. Örneğin TÜRKAK akredite belgelendirme kurumu, TÜRKAK akredite yönetim sistemi belgesi gibi.

Kalite ve Akreditasyon İlişkisi Nedir?

Genel bir tanım olarak; kalite, bir ürün veya hizmetin belirlenen veya olabilecek ihtiyaçları karşılama kabiliyetine dayanan özelliklerin toplamı olarak ifade edilir. Akreditasyon tanımı içinde geçen “kalite altyapısı” ifadesi bize akreditasyon kavramının sürdürülebilir bir şekilde kaliteli hizmet sağlamayı taahhüt eden bir kurallar manzumesi olduğunu göstermektedir.

Başka bir ifadeyle; kural koyucu ya da akreditasyon yetkisini elinde bulunduran otorite, tespit ettiği standartlar aracılığıyla aynı alanda faaliyet gösteren tüm paydaşların benzer bir yapıda ve aynı kalitede hizmet vermesini istemektedir. Bu bağlamda izlenebilirlik ve hesap verebilirlik akreditasyon süreçlerine kalite perspektifinden bakıldığında çok önemli iki bileşen olarak karşımıza çıkmaktadır.

TÜRKAK, Türk Akreditasyon Kurumu Nedir?

TÜRKAK ülkemizde akreditasyon alanında yetkili en üst kurumdur.TÜRKAK, uygunluk değerlendirme kuruluşlarını (belgelendirme kurumları, deney ve kalibrasyon laboratuvarları vb) akredite etmek, bu kuruluşların ulusal ve uluslararası standartlara göre faaliyette bulunmalarını ve bu suretle uygunluk değerlendirme kuruluşlarınca düzenlenen belgelerin ulusal ve uluslararası alanda kabulünü temin etmek amacıyla 1999 yılında Ankara’da kurulmuş bir kamu kurumudur.

Uluslararası alanda da Avrupa Akreditasyon Birliği (EA), Uluslararası Akreditasyon Forumu (IAF) ve Uluslararası Laboratuvar Akreditasyon Birliği (ILAC)’ın tam üyesi konumunda ülkemizi temsil etmektedir.

Helal belgelendirme süreci ile ilgili olarak da Helal Akreditasyon Kurumu – HAK benzer bir görevi yerine getirmektedir. Bu konuda ilgili yazımızda daha fazla detay bulabilirsiniz.

Akreditasyon ve ISO Belgeleri İlişkisi Nedir?

ISO (International Organization for Standardization) tarafından yayınlanan standartlar (ISO 9001, ISO 14001, ISO 45001 vb.), kurumların yönetim sistemlerini iyileştirmek için kullanılır. Ancak bir ISO belgesinin değer kazanması, bu belgeyi veren kuruluşun akredite olmasına bağlıdır.

Örneğin, ISO 9001 belgesi almak isteyen bir şirket, eğer akredite olmayan bir belgelendirme kuruluşuna başvurursa, bu belge uluslararası düzeyde tanınmayabilir. Akreditasyon, ISO belgelerinin güvenilirliğini sağlayan bir “üst denetim” mekanizmasıdır. Akreditasyon kuruluşları, belgelendirme firmalarını düzenli olarak denetleyerek ISO standartlarına uygunluklarını kontrol eder.

Akreditasyon Belgelendirmede Neden Önemlidir?

Yazımızın başlangıç bölümünde paylaştığımız bilgiler doğrultusunda akredite bir belgenin ancak akredite bir belgelendirme kurumundan alınabileceğini ifade etmek gerekmektedir. Bir kurumun sahip olmadığı bir akreditasyon yetkisi ile veya sahip olduğu kapsam dışında bir belge tanzim etmesi tabi olduğu mevzuata aykırıdır.

Belgelendirme sürecinin doğrudan ya da dolaylı tüm paydaşları temas ettikleri belgenin uygunluğunu, akreditasyon durumunu ve geçerliliğini sorgulayabilmelidir. Geçerli akreditasyona sahip bir belgenin sağladığı bazı avantajlar şunlardır:

• Uluslararası Tanınırlık: Akredite belgeler, dünya çapında kabul görür. Örneğin, TURKAK akreditasyonuna sahip bir belge, Avrupa ve diğer ülkelerde geçerlidir.
• Rekabet Gücü: Akreditasyon, müşterilere ve iş ortaklarına “kalite garantisi” sunar.
• Yasal Zorunluluklar: Bazı sektörlerde (tıbbi cihazlar, gıda güvenliği) akredite belge olmadan ürünlerin pazara sunulması yasaktır.
• Risk Azaltma: Hatalı test veya belgelendirme nedeniyle oluşabilecek mali ve itibari kayıpları önler.

Diğer Akreditasyon Kuruluşları Hangileridir?

Uluslararası Akreditasyon Forumu (IAF) üyesi her ülkede TÜRKAK’a benzer bir devlet kurumunun bulunduğu görülmektedir. Örneğin DAKKS-Almanya, UKAS-İngiltere, İAS, JAS-Anz vb. Üye ülkelerin tamamını buradan kontrol edebilirsiniz.

Uluslararası Akreditasyon Forumu (IAF) üyesi ülkeler karşılıklı olarak yaptıkları tanıma anlaşmaları ile verdikleri hizmetleri denk kabul etmektedir. Başka bir ifade ile, gerekli teyit işlemleri tamamlandıktan sonra İAS akredite bir belgelendirme kurumundan alınan belgenin, TÜRKAK tarafından akredite edilmiş bir belgelendirme kurumundan alınan belge ile aynı statüde olduğu ifade edilebilir. Bu denklik işlemine belge inceleme işlemi denmektedir ve paylaştığımız link kullanılarak yapılır. TÜRKAK , sadece ISO 9001 Kalite Yönetim Sistemi belgeleri ile ISO 14001 Çevre Yönetim Sistemi belgeleri için inceleme hizmeti vermektedir. Belge inceleme hizmeti için TÜRKAK tarafından belge sayısı karşılığınca bir hizmet bedeli alınmaktadır.

Ülkemiz genelinde IAF’a üye akreditasyon kurumlarından yetki almış çok sayıda belgelendirme kurumu vardır. Özellikle İAS ve DAKKS akredite kurumların sayıca daha fazla olduğunu görüyoruz.

Bunların yanında IAF’a üye olmayan WAS, NAC, EQRAS gibi özel akreditasyon kurumlarının yetki verdiği belgelendirme kurumları da mevcuttur. IAF’a üye olmayan bu kurumların yetki verdiği belgelendirme kurumlarından alınan belgelerin TÜRKAK nezdinde denkliği yoktur.

Belgelendirme Kurumunun Akreditasyonu Nasıl Sorgulanır?

Belgelendirme hizmeti alırken dikkat edilmesi gereken en önemli konu belgeyi verecek kurumun akredite olup olmadığı, şayet akredite ise hangi kapsamda belge vermeye yetkili olduğudur. Yoğun olarak belge temin ettiğimiz akreditasyon türleri için kurum yetki sorgulama bağlantıları aşağıda paylaşılmıştır:

• TÜRKAK: https://secure.turkak.org.tr/kapsam/search
• IAS: https://www.iasonline.org/search-accredited-organizations-2/
• NAC: https://nac-us.org/

Belgelendirme çalışmaları öncesinde araştırma yaparken ilgili belgelendirme kurumlarının yetki ve kapsam durumları bu bağlantılardan kontrol edilebilir. Bu linkler belgeyi veren kurumların akreditasyonlarını sorgulamak içindir. Temin edilen belgelerin geçerlilik durumu ise genelde belge sahibi kurumların web siteleri üzerinden yapılabilmektedir.

Belgemizi Hangi Standart ve Akreditasyondan Almalıyız?

Maalesef çok sık karşılaştığımız bu soruya verilecek ilk cevap hangi yönetim sistemi standartlarını organizasyonunuz bünyesinde uyguladığınız ile ilgilidir. Belge almak maalesef piyasanın oluşturduğu uygun olmayan bir ifadedir. Belge almak sizi o standartları uygular hale getirmez. Bu nedenle soruyu bu şekilde değil de işin doğasına uygun olarak şu biçimde sormalıyız:

• İşletmemde veya organizasyonumda hangi yönetim sistemi standartlarını uygulamalıyım?
• Uyguladığım bu standartlardan belge alırken nelere dikkat etmeliyim?

ISO belgeleri diye adlandırılan ve organizasyonun ölçeğine, bulunduğu sektöre, müşteri gereksinimlerine göre değişiklik gösteren pek çok standart vardır. Bunlar ile ilgili detaylara web sitemizde bulunan diğer yazılardan ulaşabilirsiniz.

Yönetim sistemi standartlarının temeli kabul edilen ISO 9001 Kalite yönetim sistemi standardını başlangıç noktası kabul ederek, entegre bir anlayış içinde kurumsal ihtiyaçları dikkate alarak aşağıdaki standartların uygulanması için tedbir alınabilir:

• ISO 14001 Çevre Yönetim Sistemi Belgelendirme ve Danışmanlığı
• ISO 45001 İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetim Sistemi Belgelendirme ve Danışmanlığı
• ISO 22000 Gıda Güvenliği Yönetim Sistemi Belgelendirme ve Danışmanlığı
• ISO 27001 Bilgi Güvenliği Yönetim Sistemi Belgelendirme ve Danışmanlığı
• ISO 13485 Medikal ve Tıbbi Cihaz Üreticileri İçin Yönetim Sistemi Belgelendirme ve Danışmanlığı
• ISO 21001 Eğitim Kuruluşları Yönetim Sistemi Belgelendirme ve Danışmanlığı
• ISO 10002 Müşteri Memnuniyeti Yönetim Sistemi Belgelendirme ve Danışmanlığı
• ISO 50001 Enerji Yönetim Sitemi Belgelendirme ve Danışmanlığı
• ISO 20000 Bilgi Teknolojileri Hizmet Yönetim Sistemi Belgelendirme ve Danışmanlığı
• ISO 20252 Pazar, Kamuoyu ve Sosyal Araştırma Yönetim Sistemi Belgelendirme ve Danışmanlığı
• ISO 22301 Toplumsal Güvenlik ve İş Sürekliliği Yönetim Sistemi Belgelendirme ve Danışmanlığı
• ISO 28001 Tedarik Zinciri Güvenliği Yönetim Sistemi Belgelendirme ve Danışmanlığı
• ISO 37001 Yolsuzlukla Mücadele Yönetim Sistemi Belgelendirme ve Danışmanlığı

Uyguladığınız standartların belgelendirme aşamasında hangi akreditasyonu tercih edeceğiniz ise faaliyet gösterdiğiniz iş çevresi ile ilişkilidir. Genel bir yaklaşım olarak kamu kurumları ile iş yapan ve ihalelere iştirak eden firmaların TÜRKAK akredite belge almaları, ihracat ile uğraşan firmaların ise hedef pazarın olduğu ülke ya da bölgenin akreditasyonuna sahip bir belge tercih etmeleri avantaj sağlayacaktır.

Belgelendirme , Akreditasyon ve Fiyat İlişkisi Nedir?

Müşteri perspektifinden bir bedel ödeyerek, zaman ve kaynak planlayarak temin ettiğiniz belgelerin, firmanızın ilgili standartları icra etme kapasitesini yansıtacak kapasitede ve prestijde olması önemlidir. Belgelerin kıymeti, basılı oldukları kağıttan ve görsel tasarımından ziyade belgeyi veren kurumun yetki, prestij ve piyasada kabul görme seviyesi ile değerlendirilmelidir. İşte akreditasyon kavramı tam bu noktada çok önemli bir girdi yapmaktadır.

Belge temin sürecinde hız ve fiyat önemli kriterler olmak ile birlikte amacınıza hizmet eden bir akreditasyonda ve uluslararası bilinirliği olan tercihlere yönelmek daha doğru bir hareket tarzı olacaktır.

M&A Belgelendirmenin Akreditasyon Kavramına Yaklaşımı Nedir?

M&A Belgelendirme olarak tüm danışanlarımıza onların ihtiyaçlarına cevap verecek, prestijli, maliyet yönünden etkin ve sorgulanabilir belgelendirme çözümleri öneriyoruz. Yönetim Sistemi standartlarının doğası ya da gereklilikleri ülkeden ülkeye ya da akreditasyona göre değişmediği için icra edilmesi gereken hususlar da benzerdir. Bu nedenle danışanlarımız bize başvurduğunda onların ihtiyaçlarını en iyi şekilde analiz ettikten sonra en uygun akreditasyon seçeneklerini kendilerine öneriyoruz.

Daha fazla bilgi için bizimle iletişime geçebilirsiniz.